Bất Lực Ngăn Cha Mẹ Già Sập Bẫy Lừa Đảo: Những Câu Chuyện Thức Tỉnh
(NS) - Nhiều người con đang phải đối mặt với sự bất lực khi cha mẹ già sập bẫy lừa đảo, từ mua sản phẩm vô bổ giá cao đến đầu tư tiền ảo. Các chuyên gia tâm lý và đại diện Hội Người cao tuổi chỉ ra sự bảo thủ, thiếu tin tưởng con cái và tâm lý muốn chứng tỏ bản thân là những yếu tố khiến người già dễ bị lừa, đồng thời đưa ra lời khuyên để con cái có thể bảo vệ cha mẹ mình.
Cảm giác bất lực khi chứng kiến cha mẹ già mắc bẫy lừa đảo đang trở thành nỗi lo chung của nhiều gia đình. Anh Ngọc Hùng, 35 tuổi, đang làm logistic tại Hàn Quốc, đã phải tặc lưỡi chấp nhận chi hơn 100 triệu đồng để bố mẹ ở Nam Định mua chiếc giường đá được quảng cáo "chữa đau lưng", dù biết chắc sản phẩm không có tác dụng. "Chắc chắn chiếc giường không có công dụng gì nhưng tôi đành chịu mất tiền, coi như học phí giúp bố mẹ tỉnh ngộ", anh Hùng chia sẻ.
Bố mẹ anh Hùng, đều ngoài 60 tuổi, thường xuyên sử dụng mạng xã hội và khoe cuộc sống dư dả nhờ con cái có thu nhập cao. "Và thế là ông bà trở thành con mồi lý tưởng của bọn lừa đảo", anh Hùng nói. Năm ngoái, dù anh đã tìm hiểu kỹ, đưa ra bằng chứng khoa học và lời khuyên từ các chuyên gia Hàn Quốc về việc chiếc giường nặng 700 kg này không có tác dụng, thậm chí đề nghị mua ghế massage đắt tiền, mẹ anh vẫn dỗi và khăng khăng tự mua. Cuối cùng, chiếc giường được đưa lên tầng hai với thêm hơn 20 triệu đồng phí vận chuyển. Chỉ sau một mùa hè, bố mẹ anh vẫn than đau lưng, phải đi khám và bỏ xó chiếc giường đắt đỏ. "Biết chắc bố mẹ mình bị lừa mà không ngăn cản được. Cảm giác thật bất lực", anh Hùng nói.
Những người lớn tuổi như bố mẹ anh Hùng đang trở thành "con mồi" ưa thích của kẻ lừa đảo. Khảo sát người dùng Internet Việt Nam năm 2024 của Google cho thấy 90% người dùng từng tiếp xúc với lừa đảo trực tuyến, hơn 70% từng là nạn nhân. Đáng lo ngại, nhóm trên 55 tuổi đặc biệt dễ bị tổn thương, với 49% từng bị lừa. Thống kê từ Trung tâm Giám sát An toàn Không gian mạng Quốc gia (tháng 6/2023) cũng chỉ ra rằng người cao tuổi, hưu trí chiếm 23% số vụ lừa đảo trực tuyến nhưng thiệt hại tài chính lên tới gần 43%.
Ngoài lừa đảo trực tuyến, nhiều người già còn bị lừa bằng chiêu trò tặng quà, mời khám sức khỏe miễn phí, phát thuốc hay "tour tham quan 0 đồng". Thực chất, đây là cách dụ mua đồ gia dụng, thực phẩm chức năng, thuốc không rõ nguồn gốc với giá "cắt cổ".
Chị Nguyễn Thị Hồng, 40 tuổi, ở Cầu Giấy, Hà Nội, thường xuyên đau đầu vì mẹ chồng "hết lần này đến lần khác" là nạn nhân của chiêu lừa bán thực phẩm chức năng, sữa không rõ nguồn gốc giá cao. Vài ngày bà lại mang về những sản phẩm đắt tiền. Tháng trước, dù vợ chồng chị khuyên can không nên tham gia khám sức khỏe tổng thể miễn phí, bà vẫn bỏ ngoài tai và về nhà với bốn hộp sữa giá ba triệu đồng, trong khi giá thực tế chỉ gần 400 nghìn đồng. Mẹ chị khăng khăng phải mua ở phòng khám kia mới đúng giá. Gần đây, bà lại được mời đi lễ miễn phí tại Tam Đảo, và lại mang về một túi nặng gồm muối hồng, sữa, thuốc. "Tuổi này khó bảo lắm, mắng không được, nịnh cũng không xong", chị Hồng than thở.
Đại biểu Quốc hội Trương Xuân Cừ, Phó Chủ tịch Hội Người Cao tuổi Việt Nam, nhận định rằng các chiêu lừa đảo hiện nay rất tinh vi, đánh trúng điểm yếu tâm lý người già, khiến họ dễ bị thao túng và con cháu khó can ngăn. "Ngay cả người cao tuổi có trình độ, hiểu biết vẫn dễ sập bẫy", ông Cừ nói, thêm rằng nhiều người già cho rằng con cháu không có kinh nghiệm nên không nghe lời khuyên.
Tiến sĩ tâm lý Nguyễn Thị Minh (Học viện Chính trị khu vực II) đồng quan điểm, cho biết người già thường bảo thủ, tự tin vào kinh nghiệm bản thân và ít tin lời cảnh báo của con cháu. "Họ sinh ra trong thời đại ít cạm bẫy, khó lường trước sự phức tạp của xã hội hiện đại", bà nói. Bà Minh cũng cho rằng con cái thiếu năng lực thuyết phục hoặc chưa có uy tín khiến người già không phục. "Trong lòng họ có thể nghĩ: ‘Nó có hơn gì mình mà dạy bảo?’". Nhiều người khác lại không muốn hạ thấp lòng tự trọng để thừa nhận con giỏi hơn, vì "nghe lời con là thừa nhận mình kém cỏi hơn".
Chị Hồng cho rằng nguyên nhân mẹ chồng liên tục dính bẫy không chỉ vì thiếu hiểu biết. Hơn chục năm nay, bà không có thu nhập, sống dựa vào lương hưu của chồng và sự hỗ trợ của các con. "Mẹ tôi luôn muốn chứng minh mình giỏi, có thể tự kiếm tiền, được săn đón, tham gia nhiều hoạt động xã hội, không vô dụng", chị nói. Càng mất tiền, bà càng cố chứng minh mình đúng. Ngoài thực phẩm chức năng, bà từng vướng bẫy đa cấp, đầu tư coin, tiền ảo... nhưng giấu nên vợ chồng chị không rõ số tiền đã mất. "Trước đây, vợ chồng tôi nói suốt, nhưng càng nói bà càng giấu, nên giờ chỉ thi thoảng nhắc nhẹ", chị chia sẻ.
.jpg)
Anh Ngọc Hùng quyết liệt hơn, nhất là sau lần mua giường hơn 100 triệu bỏ không. Hàng tháng, anh chỉ gửi đủ tiền sinh hoạt. Anh thậm chí còn đặt hàng giao đến nhà, yêu cầu shipper bắt bố mẹ thanh toán để tạo tình huống "giả mạo shipper lừa tiền" đang rộ lên thời gian qua, nhằm giúp ông bà nhận ra nguy cơ. "Năm ngoái, một hàng xóm mất 400 triệu vì lừa đảo mạng, nên bố mẹ tôi cũng sợ, cẩn trọng hơn với chi tiêu lớn", anh nói.
Tiến sĩ Minh cho rằng, đưa ra tình huống cụ thể và gương nạn nhân thực tế như anh Hùng là cách hiệu quả nhất để cảnh báo người già. Bà cũng đề xuất nên mời những người uy tín, cán bộ địa phương cùng tuổi hoặc lớn tuổi hơn, khác giới tính đến giải thích, phân tích, giúp cha mẹ tránh bị lừa nếu thấy nguy cơ. Các con nên lập nhóm gia đình, thường xuyên cập nhật và gửi thông tin về các chiêu trò lừa đảo mới để bố mẹ kịp nắm bắt. "Và quan trọng là không nên cho bố mẹ quá nhiều tiền", bà khuyên.
Phó chủ tịch Hội Người cao tuổi Việt Nam đề nghị các tổ chức địa phương tăng cường giám sát, rà soát hoạt động của các đơn vị tiếp cận người già. Chính quyền và đoàn thể cần tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề, cảnh báo người cao tuổi về các hình thức lừa đảo. "Người già nên đọc báo, xem TV để cập nhật thông tin", ông nhấn mạnh.
Gần đây, khi bố mẹ anh Hùng nhận cuộc gọi báo con trai bị bắt, yêu cầu chuyển tiền gấp, họ hốt hoảng nhưng vẫn nhớ ra bước "gọi để xác minh". Anh nghe máy kịp thời, nhân tiện giải thích thêm về mối nguy khi chia sẻ cuộc sống cá nhân trên mạng. Sau lần đó, ông bà nhờ con gái ẩn hết các bài đăng về du lịch, ăn uống xa hoa trên tài khoản mạng xã hội.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
